Raport Mniejszości 2024 ukazuje się w momencie, gdy debatę publiczną coraz częściej przeplatają głosy osób dotąd marginalizowanych. Przez wiele miesięcy nasi badacze odwiedzali najmniejsze miejscowości, rozmawiali z liderami społecznymi, notowali obserwacje i analizowali archiwa samorządowe. Dzięki ich wytrwałości powstał dokument, który nie tylko systematyzuje twarde dane dotyczące sytuacji ekonomiczno‑społecznej mniejszości etnicznych i kulturowych, lecz także oddaje głos samym zainteresowanym, pozwalając im mówić o codziennych radościach oraz bolączkach. Każdy rozdział otwiera ludzka historia – spotkanie przy kuchennym stole, rozmowa na przystanku czy chwila ciszy w ciemnej sali kinowej, gdy projekcja dawno się skończyła, a widzowie wciąż siedzą pogrążeni w myślach. Ten reporterski sznyt splata się z precyzyjną statystyką; tabele pokazują przyrost naturalny, migracje zarobkowe i dostęp do edukacji, a tuż obok cytaty nastolatków, którzy marzą o kursie języka ojczystego w lokalnej szkole. Ta intymna perspektywa nadaje liczbom twarz i osadza je w rzeczywistości, którą wielu z nas mija na co dzień, nawet tego nie dostrzegając. Fundacja Wiedza Lokalna postawiła sobie za cel przybliżenie tej ukrytej warstwy społecznego pejzażu, aby każdy mieszkaniec kraju mógł poczuć, że mapa, na której żyje, jest pełna bogactwa wynikającego z różnorodności.

W procesie opracowywania raportu zespół badawczy nie ograniczył się wyłącznie do klasycznych metod ilościowych. Obok ankiet i analizy GUS‑owskich zestawień pojawiły się warsztaty partycypacyjne prowadzone w małych świetlicach, na plebaniach i w siedzibach gminnych bibliotek. Uczestnicy – przedstawiciele mniejszości ukraińskiej, łemkowskiej, romskiej, tatarskiej oraz niemieckiej – tworzyli mapy myśli, rysowali własne ścieżki edukacyjne i zaznaczali lukę pomiędzy deklarowaną a rzeczywistą otwartością swoich sąsiadów. Dzięki takiej metodzie odkryliśmy na przykład, że w powiecie hajnowskim 70 % respondentów czuje się bezpiecznie, a jednocześnie prawie połowa z nich spotkała się z werbalną przemocą w internecie. Ta pozorna sprzeczność była impulsem do pogłębionych wywiadów jakościowych, w których badani wskazywali na niedostateczną reakcję lokalnych instytucji na mowę nienawiści. Pokazuje to, jak ważne jest łączenie różnych narzędzi badawczych – dopiero zderzenie liczb z osobistymi narracjami odsłania ukryte sensy. W ramach projektu partnerowaliśmy także uczelniom wyższym. Studenci etnologii prowadzili obserwacje uczestniczące podczas regionalnych festiwali, a młodzi prawnicy analizowali skuteczność istniejących rozwiązań antydyskryminacyjnych. Wyniki tych prac włączyliśmy do raportu, dzięki czemu dokument staje się mostem pomiędzy akademią a praktyką terenową.

Jednak publikacja to dopiero początek drogi. Fundacja, działając non‑profit, już teraz planuje cykl spotkań w samorządach wojewódzkich, by rekomendacje przekuć w konkretne budżety i uchwały. Zapraszamy do współtworzenia tej zmiany: pobierz bezpłatnie cały raport, przeczytaj historię Marii z Pogórza i wskaż burmistrzowi fragment, w którym opisujemy brak dojazdu do poradni psychologicznej. Jeśli prowadzisz szkołę, wejdź na stronę O Fundacji i zobacz, jak wspieramy nauczycieli w prowadzeniu warsztatów antydyskryminacyjnych. Chcesz pomóc materialnie? W zakładce Wsparcie znajdziesz informacje o szybkich przelewach i darowiznach rzeczowych. Razem sprawimy, że kolejna edycja raportu będzie nie tylko dokładniejsza, lecz także przełoży się na realne polepszenie jakości życia naszych sąsiadów. Nie czekaj – każda przeczytana strona, każdy udostępniony cytat i każda podpisana petycja zbliża nas do społeczeństwa, w którym różnorodność przestaje być tolerowana, a zaczyna być fetowana jako źródło siły.